Rammelen-dan

Hè, hè, we kunnen weer eten. De ramadan is voorbij en daar zijn we heel erg blij mee! Op zich prima, hoor, dat mensen een maand lang vasten, maar voor ons een beetje lastig, want ze doen hier in Iran meteen het halve land op slot. Restaurants en theehuizen zijn overdag gesloten en banken en dergelijke hebben aangepaste werktijden, waardoor wij soms ongewild mee-ramadanden.
We hebben echter niet de verwachting dat alles nu weer helemaal 'normaal' zal worden, want eerst vieren ze nog Eid-al-fitr, het einde van de ramadan en ook dan zijn er weer aangepaste werktijden. Dit feest rekken ze zover uit dat deze hele week nog in het teken staat 'het einde van de ramadan', zodat het mooi aansluit op vrijdag, de sabat van de moslims (en dus een wéér vrije dag!). En daarnaast herdenken de Iraniërs alles wat met de imams Ali, Hoessein en Reza te maken heeft: hun geboortedag en sterfdag, en we vermoeden zelfs hun trouwdag en hun lievelingsdag, een aantal dagen ervoor en erna en al deze dagen voor hun vrouwen en kinderen. Dan hebben Allah, Mohammed en de Ayatolla's nog hun dagen, zodat het voor ons volstrekt onmogelijk om een 'normale' dag te voorspellen.Maar goed, het heeft ook wel weer z'n voordelen, want iedere dag is er weer veel te leren over het leven en lijden van de hedendaagse Perzen.

Ongeveer een week geleden was het bijvoorbeeld de sterfdag van imam Ali, de neef en schoonzoon van de profeet Mohammed en volgens de Shi'iten de eerste 'Kalief', de leider over de moslims als opvolger van Mohammed. Deze beste man stierf zo'n 1300 jaar geleden, maar men rouwt alsof het een gaat om een goede vriend die pas is heengegaan.
Om de rouwceremonie mee te maken gingen wij speciaal naar het plaatsje Taft, vlakbij Yazd in het zuiden van Iran. Het zou daar nogal groots aangepakt worden en voor ons dus wel interessant zijn. Een jongen van onze leeftijd, die normaal als gids werkt voor het hotel waar wij verbleven, nam ons mee en kon ons het en ander vertellen over wat we zagen.
Alle mensen op het plein in Taft waren in het zwart gekleed, de kleur van de rouw, en alle mannen met groene sjaaltjes zijn afstammelingen van de Profeet zelf. Zij verdienen daarom extra respect. Iedereen staat aan de zijkant van het plein opgesteld, omdat het wel gevaarlijk kan worden als ze straks dat grote houten ding, dat in het midden van het plein staat, gaan optillen en rondsjouwen. Het ding heet een 'nakhl' en het representeert de kist van Ali. Er zijn zo'n 250 mannen nodig om de nakhl op te tillen en daarnaast nog een grote groep duwers, die met hoge snelheid op de tillers inbeuken om met de juiste impuls het momentum te creëeren om het gevaarte driemaal om het plein te dragen.
Na deze uitleg van de gids konden wij ons nog maar moeilijk een voorstelling maken van wat er stond te gebeuren. Vanaf een dak keken wij toe op de zwartgeklede menigte, toen ineens een grote groep jonge mannen met een angstaanjagende vaart kwam aangestormd en op de club dragers inbeukte. De nakhl kwam in beweging en ademloos aanschouwden wij de chaotische gebeurtenis onder ons. Pas toen zagen wij dat onze gids en ook alle andere mensen om ons heen hevig stonden te snotteren en met rode ogen en betraande wangen de symbolische herbegraving gadesloegen.
Na drie rondjes nakhldragen spurtten de mannen in alle opwinding en onder uitroepen van wat leek een strijdkreed naar de poort van de moskee om onder het jammerende gezang van een imam zichzelf op hun hoofd en borst te slaan ter illustratie van hun rouw en leed om het overlijden van de geliefde Kalief.
Toen onze gids zijn tranen gedroogd had, legde hij uit dat de meeste mensen denken aan hun eigen problemen en moeilijkheden en dat ze dat bij dit evenement publiekelijk kunnen uiten. Daarna bidden ze tot god om hulp en eengoede afloop.
Na een half uur was het stof weer neergedaald en waren de meeste mensen alweer vertrokken.

Rouwen om verloren helden is in Iran echter niet verbonden aan bepaalde dagen in het jaar. In Shiraz bijvoorbeeld, liggen twee van 's lands meest gelezen poëten begraven - Sa'di en Hafez - en hun mausolea en bijbehorende tuinen worden dagelijks bezocht door Perzen van alle leeftijden die hen - niet voor de laatste keer - eer komen bewijzen.
Het was voor ons een verbazingwekkende ervaring om bij het graf van Hafez te komen en mensen te zien neerknielen om aan de dichter zelf zijn 13de eeuwse werk voor te lezen. Het schijnt dat men willekeurig een van zijn boeken openslaat en uit het gekozen gedicht een toekomstvoorspelling afleest.
Maar naast deze literair verantwoorde persoonsverheerlijking leek het ook wel een populaire plek voor romantische jonge paartjes om met de langzaam zakkende zon tussen de rozenperken en granaatappelbomen door te wandelen. Hun toekomstvoorspelling kregen ze bij de uitgang van het park, waar een parkiet een briefje koos uit de handen van zijn baasje, waarop een voorspellende spreuk geschreven stond (wij kregen er ook een, maar we konden het niet lezen...).

Shiraz wordt echter niet alleen de culturele hoofdstad genoemd vanwege de twee poëten, maar ook vanwege de nabijheid van Persepolis, een legendarische stad en schijnbaar een van de mooiste uit de tijd voor Christus. Uit de ruïnes die nu nog staan (of overeind gezet zijn) konden we nog wel een beetje opmaken hoe enorm en prachtig het ooit geweest moet zijn, voordat Alexander de Grote er in de 4de eeuw voor Christus de fik er in stak.
Onze gids was er eigenlijk nog steeds kwaad om en vond daarom daat deze veroveraar en vernietiger van Perzisch erfgoed geen aanspraak kon maken op de titel 'de Grote'. Dit vond hij voorbehouden aan zijn eigen helden uit die tijd, de Perzische koningen Cyrus en zijn zoon Darius I, die "nooit iets kwaads deden en alleen maar mooie steden en kunstwerken maakten", aldus de gids.

Iran staat zo vol met culturele hoogtepunten dat we er sowieso niet aan toe zouden komen om alles te zien, maar de mensen hier maken het ons ook niet makkelijk. Steeds als we op straat lopen worden we aangehouden om even een praatje te maken. Soms wil iemand even zijn Engels oefenen, dan blijkt een vriendelijke man ineens een tapijthandelaar in cognito, maar ook vaak raken we al snel in een politiek-religieus gesprek verwikkeld over Iran en de wereld. Sommigen snappen niet waarom wij in het Westen denken dat iedereen in Iran terrorist is, anderen vinden Iran slecht en Amerika en Europa utopische oorden waar alles kan en alles mag. Veel jongeren willen hoe dan ook het land uit en vaak is aan de stand van het hoofddoekje en de hoeveelheid make-up wel te zien hoe erg men naar meer vrijheid snakt (denken wij).
Voor Afke is het hoofddoekje nu niet meer sociaal gewenst (zoals in Pakistan), maar verplicht en ze moet aan den lijve ondervinden hoe het is om met een beperkende kledingcode te leven. De 'shalwar kameez' is weliswaar ingeruild voor gewone kleding, maar er moet wel een 'manteau' overheen, een bilbedekkende zomerjas met lange mouwen, die de meest uitdagende lichaamsdelen moet verhullen. Een 'chador', het zwarte, enkellange gewaad dat in Farsi letterlijk 'tent' betekent, is niet verplicht, maar veel dames dragen het desondanks.
Ook van mannen wordt verwacht dat zij zich bescheiden kleden (geen korte broeken), maar op het moment lijkt strak en glad de mode te zijn, dus de heren lopen er in vergelijking nogal sexy bij.

Inmiddels hebben we al een groot deel van Iran doorkruist en tot nog toe blijkt het land vooral een grote woestijn, maar met in de steden werkelijk parelachtige plekken: de prachtigste moskeeën, sfeervolle bazaars en heerlijke theehuizen, waarin je onderuit gezakt en moe van de dag van een lekker bakkie en een zoet warerpijpje kunt genieten. Het zou soms zo fijn zijn om in deze sfeer een mooie rode Shiraz te proeven, maar helaas, daar moeten we nog even op wachten...

In Esfahan komt het beste van Irans specialiteiten bij elkaar. Hier staan de mooiste en grootste moskeeën van het land, de bazaar is wereldberoemd om de handgeknoopte tapijten en ander artistiek precieziewerk en het tweede grootste plein ter wereld zou weleens nummer één kunnen zijn qua schoonheid. Dit plein, Imam Square, is bovendien een bijzonder goede plek om veel mensen bij elkaar te brengen. Elke vrijdag wordt dit gedaan voor het belangrijkste gebed van de week, maar vorige week was het er extra druk. Het was namelijk de laatste vrijdag van de ramadan, oftewel Qodse-dag, de dag waarop Iran zijn steun betuigt aan de Palestijnen en hun strijd tegen 'de Israëlische bezetter'. Overal in de stad, maar vooral op Imam Square, hingen spandoeken met niet mis te verstane boodschappen aan de wereld over Israël en de Grote Boosdoener, Amerika. Tijdens het gebed veranderde de toon ineens van zalvend naar aggressief, gingen de vuisten strijdbaar de lucht in en werd er geroepen wat ook al op de spandoeken stond. Daarna verschoof de aandacht weer richting god en was het politieke kwartiertje weer voorbij.
Wij begrepen dat sommigen hier inderdaad vrijwillig aan meededen, maar dat zij uit de (conservatieve en religieuze) dorpen uit de omgeving zouden komen, en dat anderen aan dit soort demonstraties mee moeten doen, omdat ze bij de overheid werken of bijvoorbeeld graag willen worden toegelaten tot de universiteit. Wij weten het niet, maar veel mensen die wij spraken vonden het allemaal maar een hoop overdreven gedoe.

Door al deze - en nog veel meer andere - indrukken lijken de afgelopen twee weken wel voorbij gevlogen. Iran blijkt een zeer boeiend land, bijzonder rijk aan historie en cultuur en ondanks de politieke situatie en religieuze beslommeringen (ramadan!!) een heel geschikt land om in te reizen. Bij tijden is dit alles wel vermoeiend en we snakken soms naar luieren aan de Turkse zuidkust met een lekker koud pilsje in de hand, maar voorlopig vermaken we ons nog prima!

Tot later,
groetjes,

Luuk en Afke